De 1 mei-viering PvdA Amersfoort.

Over de toekomst van de sociaaldemocratie in Nederland en Europa.

In de 15^een 16^eeeuw streden werknemers al voor een 8-urige werkweek. Maar pas ná de industriële revolutie in 1890 kwam het er daadwerkelijk van en daarmee ook de traditionele 1 mei-viering. Zo opent Ties ter Horst, voorzitter van de PvdA Amersfoort in de Amershof om 20.00. Daarna introduceert hij Max van der Berg als spreker aan het ruim (ca. 70) opgekomen publiek van binnen en buiten de PvdA. Het geeft aan dat er een sterke linkse band bestaat, juist op 1 mei, de Dag van de Arbeid.

Oud-voorzitter van PvdA en ex-Commissaris van de Koning in Groningen Max van den Berg neemt ons vervolgens ook mee naar vroeger tijden, tijden waarin arbeiders machines aan gort sloegen. Ze bedreigden immers hun baan, hun leven. Deze arbeiders wisten zich te organiseren en vormden uiteindelijk de SDAP, de sociaaldemocraten van het eerste uur waaruit later de Partij van de Arbeid voortkwam. Ideologisch onderscheiden ze zich sterk van anarchisten en communisten. Grote verdienste uit die tijd is het algemeen kiesrecht voor mannen én vrouwen, voor ons nu logisch maar toen allerminst vanzelfsprekend. Ondanks de sterk verzuilde samenleving bleek de PvdA, in de 2^ehelft van de jaren 60, goed in staat om met de politieke partners te zorgen voor onderwijs en woningen. Het was de tijd van Den Uyl die een ‘elektrificering’ in het maatschappelijke en politieke speelveld teweegbracht door te hameren op de spreiding van kennis, inkomen en macht. Terugkijkend op die tijd mag PvdA trots zijn op de bereikte resultaten. Later, in de jaren 80/90 maakte PvdA zich los van het CDA en verspeelde daarmee regeringsverantwoordelijkheid. In een periode van voortschrijdende liberalisering kwamen diverse sectoren onder invloed van de markt terecht, een onwenselijke ontwikkeling blijkt nu. In het licht van de huidige val van de PvdA heeft onze partij geen bescherming kunnen bieden aan haar traditionele doelgroepen. De kiezer voelt zich vervreemdt van de PvdA die weliswaar vrijheid garandeerde maar gelijkheid en broederschap tegelijkertijd bagatelliseerde. Wat te denken van 750.000 mensen zonder zekerheid van een vaste baan? In die zin zal PvdA zich moeten richten op o.a. VMBO’ers om juist voor hen gelijke kansen te creëren of zelfs te garanderen. In de ogen van Max van den Berg kan de PvdA een nieuwe beweging vormen die in samenwerking met linkse bondgenoten ten strijde trekt tegen het neoliberalisme. Het liefst in een perspectief van internationale oplossingen en het nastreven van Europese sociale hervormingen.

Gespreksleider Hans Leeuwenkamp stelt Hans Wansink (politiek commentator Volkskrant) en Merijn Oudenampsen (socioloog en politicoloog Universiteit van Amsterdam) aan het publiek. Zij reageren op enkele pittig geformuleerde stellingenwaarmee de huidige malaise van de PvdA kan worden geduid.

De babyboomers wisten in hoogstens tien jaar de oude elite in te kapselen, maar eenmaal zelf aan de macht gekomen, lieten ze zich heel wat minder snel aan de dijk zetten en wisten hun politiek correcte heerschappij een kwart eeuw lang te rekken. Deze stelling is lastig te bewijzen. Het is eerder het afscheid van Keynes, die staatssteun propageerde, versus de introductie van Milton Friedman en Hayek met het vrije marktdenken, en de maatschappijkritiek van rechts geweest die het linkse verhaal heeft doen verstommen.

Deze zittende politieke elite wist mede de gevoelige publieke kwesties te laten ontwikkelen tot politieke taboes (minderheden, asielzoekers, islam, marktdenken, sociaal zwakkeren etc.)Dat de door de werkgevers naar Nederland gehaalde gastarbeiders later werkloos werden kwam omdat de industrie verplaatste naar goedkopere landen, bijv. scheepsbouw. De PvdA kon en wilde uit oogpunt van (internationale) solidariteit deze nieuwe Nederlanders niet te kort doen. In de 90’er jaren werd dit hele debat door Bolkesteijn (daarbij geholpen door Margaret Thatcher) ‘geïslamiseerd’ en maakte de weg vrij voor Pim Fortuyn. Daarbij kwam dat na 9/11 – New York de heersende gedachte werd versterkt dat de islam niet ‘compatible’ was met de westerse manier van leven.

Met de afgeworpen veren van Kok verdween binnen links de tegenspraak en verdween het opkomen voor de zwakkeren. Dat links nu zo verliest komt doordat zij op belangrijke punten zijn eigen ideologie verloochende.Net als Tony Blair in het Verenigd Koninkrijk bewandelde PvdA met Wim Kok de 3e Weg, een vrijage die leidde tot een harde sanering van de WAO. Politiek denker binnen de PvdA, René Cuperus, schreef toentertijd dat hij niet begreep dat PvdA NIET brak met degenen die de ideologische veren hadden afgeschud. Integendeel, de Partij van de Arbeid deed of het conflict niet bestond, het debat was verstomd.

Is er hoop dat de kiezers die op Pim Fortuyn, Geert Wilders en Thierry Baudet stemden weer voor links zullen kiezen als die terugkeert naar zijn oorspronkelijke ideologie a la Den Uyl. Met de komst van het populisme zijn de tijden voorgoed veranderd. Met een polariserend politiek geluid zoals Den Uyl die hanteerde is er hoop voor de sociaaldemocraten. Hoop op een nieuwe PvdA die de sociaal-economische thema’s krachtig op de agenda zet.

Voorzitter Ties ter Horst reikt een authentieke PvdA-speld uit aan Jan van de Waerdt uit Hoogland voor 25 jaar lidmaatschap van de PvdA.

Afsluiter van de avond is Ben Groenendijk met een column over de PvdA, de partij waar hij eens lid van was. Aldus, zo zegt Ben is hij uiteindelijk de schuldige van het verlies van de PvdA bij de afgelopen beide verkiezingen. Toen hij kwam ‘vervuilde’ hij de PvdA want van hij kwam van KVP-huize, maar na 35 jaar PvdA lidmaatschap heeft hij afscheid genomen. Vooral nadat de partij op schandelijke wijze haar leider Samsom loosde en zo, zijns inziens, het graf inzwabberde. Maar zo sluit Groenendijk af: de sociaal-democratie zal wederom kunnen gloren indien de ‘Stem des Volks’ zich aanstonds verheft!

Daarna geniet het verzamelde gezelschap nog van een paar prachtige nummers van het ‘Ministerie van Mooie Liedjes’.

Bert Veenstra
Buitengewoon raadslid PvdA Amersfoort